NVC (Nonviolet communication), nazywane językiem empatii, bądź językiem serca, to sposób komunikowania uwzględniający uczucia i potrzeby innych osób, ale również swoje własne. W porozumieniu bez przemocy nie ma miejsca na wywieranie wpływu, ocenianie, manipulowanie, ignorowanie, stawianie się ponad innych. Jest za to zrozumienie, uwaga, prośba, wyrażanie emocji bez ranienia rozmówcy. Nie bez przyczyny symbolem NVC stała się żyrafa - zwierzę o największym sercu i szerokiej perpektywie widzenia. W opozycji do niej postawiono przebiegłego szakala oznaczającego agresję, krytykę i osądzanie celem realizacji własnych interesów i potrzeb.
Teraz, kiedy tak dużo czasu spędzamy ze sobą, warto zastanowić się nad tym, jakim językiem rozmawiam z innymi domownikami. Czy częściej jestem żyrafą, czy szakalem?
Zasady porozumienia bez przemocy można określić następująco:
1. Znajdź czas i poświęć swoją uwagę. Skoncentruj się na tym, co ktoś do ciebie mówi, chciej go wysłuchać. Nie odprawiaj dziecka z komunikatem "Nie teraz", "Później", a jeśli użyjesz takich słów, bo naprawdę jesteś zajęty, powiedz: "Chciałbym z Tobą porozmawiać, ale przygotowuję teraz obiad, czy możemy porozmawiać za 15 minut" i dotrzymaj słowa.
2. Zadbaj o kontakt wzrokowy i pozycję na tym samym poziomie. Patrz na rozmówcę, nie mów kiedy jesteś obrócony plecami. Jeśli rozmawiasz z dzieckiem schyl się, kucnij, daj komfort bycia na równi.
3. Pozwól mówić drugiej osobie. Wysłuchaj do końca, nie przerywaj, nie chciej być mądrzejszy, nie wstawiaj "mądrych" komentarzy.
4. Upewnij się, że dobrze zrozumiałeś komunikat. Po wypowiedzi drugiej osoby upewnij się, że dobrze ją zrozumiałeś, sparafrazuj, powtórz jej słowa, np. "Czy dobrze zrozumiałam, jesteś zła, bo Marta obiecała pójść z Tobą do kina, a teraz mówi, że obiecała to samo Kindze?" Okaż zainteresowanie i zrozumienie, użyj odpowiedniego tonu.
5. Zadabaj o spójność tego, co mówisz, z tym w jaki sposób to mówisz. Twoje słowa powinny być zgodne w postawie, mimice, tonacji z tym, co chcesz przekazać. Jeśli chcesz wyrazić radość - autentycznie się uciesz, współczucie - przytul,pogłaskaj, połóż rękę na ramieniu, dezaprobatę - bądź poważny i stanowczy.
6. Okaż zrozumienie i akceptację dla wszystkich uczuć, również tych trudnych. Nazywaj uczucia rozmówcy, nie narzucając żadnych interpretacji i ocen. "Widzę, że jest Ci przykro...", "Rozumiem, że możesz czuć żal ...", "Masz prawo być zły ...".
NVC proponuje zasadę 4 kroków, które budują dobrą rozmowę:
1. Obserwacja – opisujemy zaobserwowane zachowanie, działania i fakty, bez oceniania i interpretacji. np.:
Kiedy odwracasz wzrok i wzruszasz ramionami gdy pytam cię, czy masz ochotę iść do zoo,
2. Nazwanie uczucia – domyślam się uczuć drugiej osoby i stawiam hipotezę:
to myślę sobie, że jesteś zły, zagniewany. Czy mam rację?
3. Wyrażenie potrzeby – domyślam się, jaka niezaspokojona potrzeba drugiej osoby przemawia przez jej zachowania i emocje i wyrażam swoje przypuszczenia:
Domyślam się, że możesz mieć żal za to, że wczoraj nie pozwoliłam ci obejrzeć razem ze mną filmu. Masz żal, bo chciałbyś decydować, jak spędzasz czas i spędzić go ze mną?
4. Prośba – formułuję ją za drugą osobę, pozostawiam możliwość skorygowania:
Czy dobrze rozumiem, że chciałbyś decydować, jak wspólnie spędzamy wolny czas?
Ja
Aby zadbać o siebie, ale nie zranić przy tym drugiej osoby, stosujmy komunikat Ja, który nie zawiera ocen, nie przykleja etykietek (“jesteś”), ale w rzeczowy sposób informuje o naszych uczuciach i potrzebach, i pozwala wyrazić życzenie wobec zachowania drugiej osoby. 4 kroki szczerego wyrażania siebie według języka NVC:
1. Obserwacja – opisujemy zaobserwowane czynności, działania i fakty, bez oceniania i interpretacji. np.:
Kiedy podnosisz na mnie głos,
2. Uczucie – wyrażamy swoje emocje:
czuję złość i jest mi przykro,
3. Potrzeba – wyrażamy, czego potrzebujemy:
bo potrzebuję od ciebie szacunku i spokojnej rozmowy.
4. Prośba – mówimy, co chcielibyśmy uzyskać od drugiej osoby (co może zrobić), żeby zaspokoić nasze potrzeby. Bardzo ważne jest, żeby określić konkretne działanie, umiejscowione w czasie i przestrzeni.
Proszę cię, żebyś mówił do mnie spokojnym głosem.
Na koniec warto przyjrzeć się różnicy między językiem żyrafy a językiem szakala w sposobie zwracania się do dzieci. Warto pamiętać o tym, że to, w jaki sposób my komunikujemy się z dziećmi, ma zasadniczy wpływ na to, w jaki sposób one będą zwracać się do nas i innych ludzi.
B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy. O języku serca.Więcej o języku serca przeczytamy w m.in.:
- B. Rosenberg, Wychowanie w duchu empatii. Rodzicielstwo bez przemocy.
- B. Rosenberg, W Świecie porozumienia bez przemocy.
- A. Żuczkowska, Dialog zamiast kar.
- J. Mol, Żyrafa I Szakal W Nas
- F. i G. Gaschler, Sen żyrafy
